خارج فقه فضای مجازی

تدریس «خارج فقه فضای مجازی» با توجه به مسائل مربوط به رمزارز (ارز رمزپایه) و شبکه‌های اجتماعی توسط استاد «محمد حسین ملک زاده»

خلاصۀ همۀ جلسات قرار گرفت

دانلود جلسات :
جلسه ۱ | جلسه ۲ | جلسه ۳
جلسه ۴ | جلسه ۵ | جلسه ۶
جلسه ۷ | جلسه ۸ | جلسه ۹
جلسه ۱۰ | جلسه ۱۱

احکام فضای عینی بر فضای مجازی هم بار می‌شود.
آیت‌الله محمدحسین ملک‌زاده در درس خارج «فقه فضای مجازی» مطرح کرد؛
نامیدن فضای الکترونیکی یا فضای سایبر(Cyberspace) به «فضای مجازی» مع الاسف منشأ به وجود آمدن پاره‌ای پندارهای نادرست و مغالطات شده است.
برخی گمان می‌کنند چون مَجاز در مقابل حقیقت قرار دارد پس این فضا هیچ حقیقت، اصالت و واقعیتی ندارد و یکسره خواب و خیال و تصوّر است و از این‌رو احکام فضای عینی و حقیقی بر آن مترتّب نمی‌شود و یا قلمرو «رفع القلم»! و پهنه برداشته شدن تکلیف می‌باشد.
با صرف نظر از ماهیت و حقیقتی که برای فضای مجازی تصور می‌کنیم، به هر حال، شخصی که از فضای مجازی استفاده می‌کند در صورتی که دارای شرائط عامّه تکلیف، مثل بلوغ و عقل باشد در مقابل یکایک اَعمال مسؤولیت شرعی دارد.
فضای مجازی به همان میزانی که از ویژگی‌ها و اثرگذاری‌های واقعی برخوردار است به همان میزان هم احکام فضای عینی و واقعی بر آن بار می‌شود.
بسیاری از الزامات شرعی و اخلاقی در دنیای بیرونی، در فضای مجازی نیز بی‌هیچ تفاوتی وجود دارند.
برای نمونه در حوزه منکرات و محرّمات، سرقت، کذب، غیبت، تهمت، اشاعۀ فساد و فحشا، هجو مؤمن، حفظ کتب ضلال و غیره در فضای مجازی و با استفاده از ابزارها و قابلیت‌های این فضا، دقیقاً همان احکامی را دارند که در فضای بیرونی دارند.

گزارش اجمالی جلسات

جلسه اول
مقدماتی از بحث
لفظ فضای مجازی، منشأ مغالطات فراوان شده است.

حکم بالابردن تعداد فالوور و … در مقابل گرفتن پول
حکم وبگردی
خیار مجلس در معاملات مجازی
نظارت والدین بر فرزندان
خروج زن بدون اذن شوهر

بسیاری از مسائل فضای مجازی، ما بإزای خارجی دارد.
حریم خصوصی
رمزارز
بیت کوین

موضوع شناسی بیت کوین
انواع موضوعات از لحاظ ورود فقیه:
یک. موضوعات مستنبطه
دو. موضوعات عرفیه در احکام حکومی و قضایی
سه. موضوعات عرفیه که به شکل خاص متعلق حکم شرعی قرار گرفته اند
چهار. موضوعات عرفیه بحته

ماهیت رمزارزها
مالیت یا ملکیت دارد؟
استیلای عدوانی بر آن استیلای عدوانی بر مال غیر محسوب میشود؟

در این سطح با این کاری نداریم که بیگانگان میخواهند اقتصاد ما را از بین ببرد؛

لایه های بحث از ارز رمزها:
لایه اول، فقاهت با رویکرد فردی.
لایه دوم، فقاهت با رویکرد اجتماعی.
لایه سوم، فقاهت با رویکرد حکومی و در صورت وجود حکومت اسلامی.

جلسه دوم
تمرکز بحث بر روی بیت کوین (Bitcoin)

حقیقت نقد و پول
حقیقت عرفیه عقلائیه بودن نقد و پول و نه حقیقت شرعیه یا متشرعیه

وظایف و کارکردهای پول:
۱. وسیلۀ مبادله
۲. واحد سنجش ارزش
۳. ابزار ذخیرۀ ارزش و مدیریت مالی
ملاک انتخاب: اخص (کم‌هزینه)، آمن، اسهل
بررسی تطابق رمزارز بر پول

جلسه سوم
اهمیت بحث از رمزارزها در ایران

ایران بهشت رمزارزها
وجود برق ارزان قیمت و معمولا ثابت
استقبال نسل جوان و تحصیل کرده ایرانی از هر پدیده مدرن
احتمال دور زدن تحریم ها

فتوای مراجع در مسئله بیت کوین به صورت قضیه شرطیه
توهم پشتوانه بودن طلا برای پول
بررسی مسئله تورم
دو طریق برای به دست آوردن بیت کوین

جلسه چهارم
تطبیق شرط متمول بودن عوضین
انوع حق معنوی
جعل حق با حکم حکومی

چیستی مال
راه‌های تحصیل ملک
حق اولویت و اختصاص
ملاک مالیت

تطبیق شروط قدرت بر تسلیم
الف) ایجاد اشکال با به رسمیت نشناختن فضای مجازی
ب) وجود قدرت تسلیم در بستر خود: کل بحسبه

جلسه پنجم
ادامۀ بحث جلسۀ قبل

تطبیق شرط طلق بودن عوضین
وضوح طلق در رمزارز نسبت به سایر اموال

تطبیق شرط علم به قدر ثمن و مثمن
بررسی ادله این شرط
بررسی غرر

مثلی یا قیمی بودن ارزها
بررسی در طلا و نقره، پول اعتباری، رمزارز

نظریه مالیت اعتباری و نظریه مالیت اسمی
بررسی نظریه مالیت اعتباری (نظریه قدرت خرید) ارائه شده توسط شهید صدر (ره)


حل مباحث دیگر با مطالب بیان شده: هبه، وقف، ارث، شرایط معامله، ربا، غرر، اجاره، شرکت، وکالت و…

جلسه ششم
بررسی سوالات و اشکالات پیرامون بیع رمزارز

سوال ۱: خروج از قبض ید ولی فقیه
تقیید اطلاق ادله ولایت فقیه تنها با دلیل دیگر و نه با چیزی دیگر
محکم بودن قاعده تسلیط
عدم مانعیت خروج از حوزه اختیارات ولی فقیه و فعالیت در خارج از آن
عدم انحصار رمزارز در ید کفار و بیگانگان
میل جهان به سمت کثرت واحدهای پولی و نه وحدت آن

سوال ۲: عدم علم به وجود شرایط طرفین
شبهۀ غیر محصوره بودن این علم اجمالی و عدم تنجز تکلیف با آن
عدم امکان استفاده مجنون و نابالغ عادتا و معمولا بنابر سطح تکنولوژی

سوال ۳: اعانۀ بر اثم و تسهیل امر حرام بودن جلوگیری نکردن از آن توسط حکومت
حرمت اعانۀ یا تعاون بر اثم و بررسی آن و ثمرۀ اختلاف نظر

سوال ۴: اتلاف یا در معرض تلف قرار دادن مال
تلف و در معرض تلف نبودن آن با چنین حالی
وجود همین مساله در سایر ارزها
لازم نبودن نگهداری اموال جهت به ارث رسیدن

جلسه هفتم
سوال ۵: نفی سبیل
بررسی قاعده قاعده نفی سبیل
تبیین سوال
سوال از موضوع و مصداق است و نه حکم و محل تمسک به عموم نفی سبیل نیست
بررسی نتیجه با بعد فردی و حکومی

سوال ۶: تشابه به قمار با وجود نوسانات بسیار
مصحح اطلاق عنوان قمار نبودن نوسان به هر نحو، نه لغةً و نه شرعاً
مگر از باب ضرر و اضرار

سوال ۷: اصراف و تبذیر بودن ماینینگ و استخراج سکه و نیز تخریب محیط زیست

سوال ۸: استفاده از رمزارز جهت دوری از دلار و تحریم‌های نظام بانکداری علیه ایران

جلسه هشتم
بررسی مسائل فضای مجازی پیرامون شبکه‌ها و کانال‌ها و صفحات و پیام‌رسان‌ها و فضاهای مختلف

مسألۀ ۱: حکم عضویت در آن‌ها و استفاده از آن
نحوه صدور حکم
تفسیم کانال‌ها به لحاظ محتوا و فضای کلی
حرمت استفاده از کانال‌های دارای محتوای منفی

بررسی دلیل اول حرمت: قاعدۀ فقهی حرمة التعرب بعد الهجرة
۱. بررسی لغوی و مراد
۲. اقسام هجرة
۳. معنای قاعده
۴. تعریف قاعده
۵.ادلۀ روایی قاعده
۶. تطبیق قاعده

جلسه نهم
بررسی دلیل دوم حرمت: حرمت حفظ کتب ضلال
۱. دلیل حکم: حکم عقل، آیات، اخبار، اجماع
۲. انحصار حکم به کتب کاغذی یا شامل هر شیء ضاله
۳. چیستی ضلالة
۴. قهری یا قصدی بودن اضلال
۵. چیستی حفظ
۶. تطبیق

جلسه دهم
مسألۀ دوم از بحث مسائل فضای مجازی: حکم ایجاد فضاهای با محتوای حرام
حکم به حرمت با بررسی دلیل آن
دلیل اول: مصداق اضلال که از کبائر است
دلیل دوم: حرمت حفظ کتب ضاله
از قبیل منع بودن فیلترینگ (فقه حکومی)

پاسخ به اشکال «بقای اصل سایت و کانال با فیلتر کردن آن»:
۱. محکم بودن قاعدۀ المیسور
۲. جریان اصل تعدد مطلوب
۳. حرمت سد ذرایع در فقه عامه

جلسه یازدهم
ادامه پاسخ به اشکال:
۴. الناس بأمرائهم أشبه بآبائهم
۵. روایت منع از ضلالة

تکمله در معنای ضلاله و اختلاف نظر در مصداق آن


پایان بحث

حتما ببینید

فقه الاجتماع

این جلسات، درس خارج «فقه الاجتماع» می‌باشد که توسط استاد گرانقدر «محمد حسین ملک زاده» …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.