منابع لغوی اجتهاد

در فرایند استنباط و اجتهاد استفاده از کتب لغت ضروری و لازم است و شخص از این کتب مستغنی نیست.

کتب لغوی لازم برای فراید استنباط و اجتهاد را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد.

  • دسته اول: کتبی که تنها به معنای لغت پرداخته‌اند و به جایگاه استعمال واژه نظر نداشته‌اند. از جمله این کتب می‌توان از «العین» خلیل بن احمد، «صحاح اللغة» جوهری، «لسان العرب» إبن منظور، «مصباح المنیر» فیّومی و «قاموس المحیط» فیروزآبادی نام برد.
  • دسته دوم: کتبی که لغت را با توجه به کاربردش در قرآن و حدیث معنا کرده‌اند. مشهورترین کتاب در لغات قرآن «مفردات» راغب اصفهانی است. مهمترین کتب در لغت روایات نیز «النهایة» ابن اثیر و «مجمع البحرین» طریحی می‌باشد.
  • دسته سوم: کتبی که ریشه و معنای اصلی لغت را در عصر صدور، به دقت مشخص کرده‌اند. که «مقاییس اللغة» ابن فارس و همچنین «أساس البلاغة» زمخشری از این دسته‌اند.

فقها، معمولا به این کتب لغت مراجعه می‌کنند. به طور مثال شیخ اعظم انصاری در مکاسب محرمه، هنگامی که به قول لغوی مراجعه می‌کند، معمولا قولِ به قاموس المحیط، المصباح المنیر، الصحاح و النهایه مراجعه کرده و از آن‌ها نام می‌برد.

البته برخی در لغت قرآن، کتاب «مفردات» را قبول ندارد و می‌گویند راغب اصفهانی در آن اجتهادات زیادی کرده و نظرات شخصی خودش را اعمال کرده است.


دو کتاب اصلی لغت در احادیث، که به نوعی می‌توان آن را با قرآن مشترک نیز دانست، «النهایه فی غریب الحدیث و الاثر»، تألیف إبن الاثیر (م۶۰۶) است که از اهل سنت می‌باشد، و «مجمع البحرین»، تألیف فخرالدین طریحی (م۱۰۸۵) که شیعه است، هستند.

این دو کتاب، از منابع اصلی رجوع فقها به لغت حدیث می‌باشد.اگر فقیه بخواهد اصل و ریشۀ اصلی لغات را در زمان صدور بررسی کند، معمولا از دو کتاب «مغاییس اللغة»، تألیف ابن فارس بن زکریا، و «اساس البلاغة»، تألیف ابوالقاسم محمود بن عمر زمشخری مراجعه می‌کند. البته کتاب اول از اهمیت بیشتری برخوردار است.

این کتب، عمدۀ کتاب‌های لغت مورد استفاده در اجتهاد است که ممکن است، برخی بر روی تعدادی از آنها را تاکید کنند.

برگرفته از درس فلسفه فقه و روش‌شناسی اجتهاد

حتما ببینید

مباحثۀ چهار ضلعی قرآن کریم

مباحثه چهار ضلعی و چهار جانبه قرآنی استحکام و ملکه شدن ادبیات عرب با کار …

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.